Мәҗит Гафури
Диңгез буенда
Ишетә килдем күптән «диңгез» сүзен,Арзу итә идем күрергә,
Матурлыкта күккә охшатылган
Диңгез буйларында йөрергә.
Мәҗнүн ничек гашыйк Ләйләсенең
Гыйшык белән тулган йөзенә,
Мин дә шулай гашыйк булып йөрдем
«Диңгез» сүзенә һәм дә үзенә.
Тели идем котырып, тулкынланып,
Ярга бәргән вакытын күрергә;
Ак күбекләр чәчеп, көмешләнеп
Торган суларына керергә.
Көннәр буе карап утыруны
Тели идем тып-тын чагында,
Диңгез буендагы тау янында,
Утырып яшел йөзем багында.
Диңгезләрдән чыккан күк томаннар
Биек тауга ничек чолгана,
Тауның битен сөеп һәм иркәләп,
Ничек куштанлана, тулгана!
Шуның кебек чолгап алган иде
Йөрәгемне диңгез буйлары,
Күңлем тирәсендә болыт кебек
Йөри иде күрү уйлары.
Диңгез өстендәге акчарлаклар
Канат җилпеп ничек очалар,
Әрле-бирле йөргәч, бик тиз генә
Төшеп диңгез битен кочалар.
Минем уйларым да шулай очты,
Шулай кочты хыял диңгезен;
Канат җилпеп торды назлы күкрәк,
Диңгез эзләп кичен, көндезен.
Өмет йолдызлары бер-бер артлы
Чыктылар да тагы баттылар,
Гомрем дәрьясыннан йөзеп үтте
Күпме караңгылар, яктылар?!
Моңлы, гамьле, нурлы, нурсыз еллар
Берсе артыннан берсе үттеләр,
Ике күзем өмет диңгезенә
Күпме күз яшьләре түктеләр?!
Шаулап аккан күпме зур елгалар
Зур буалар белән буылды!
Гөрләп торган матур җирнең өсте
Инсан каны белән юылды.
Күпме кеше кайнар яшь түкмәде,
Күпме кеше газап чикмәде;
Күпме кеше монда бетмәде дә
Күпме кеше мәңге китмәде?!
Нинди алтын тәхет җимерелмәде,
Нинди шаһлар мордар китмәде;
Күпме алтын, көмеш хуҗалары,
Хәсрәт чигеп, аһ-зар итмәде?!
Күпме каралыклар җуелмады,
Күпме теләк булды, булмады;
Күпме аклар пычрак таптамады,
Күпме кызыллыклар уңмады?!
Күпме бөркет очкан киң күгеннән
Гайрәт бетеп артка дүнмәде,
Ләкин миндә һаман алга очу
Ялкыннары һичбер сүнмәде!..
Ишетәсезме аның, сулыгып-сулыгып,
Иңрәп әйткән моңлы сүзләрен?
Карыйсызмы сүнгән күзләренә,
Күрәсезме каткан йөзләрен?..
Саласызмы күзне гәүдәсенә:
Ничек сулган, ничек кибешкән;
Мае күптән бетеп, ите, кибеп,
Каткан сөягенә ябешкән.
Сизәсезме аның эчке хәлен,
Шул минутта нишләп торганын,
Җылан кебек, ачлык эченә кереп,
Канын суырып, эчен борганын?..
Беләсезме җылап кул сузарга
Аны нәрсә мәҗбүр иткәнен?
Актык көчен җыеп, сезгә карап,
Сездән берәр ярдәм көткәнен?..
Идән чүпрәгенә ярамастай
Күлмәгенә күзегез төшәме?
Шул вакытта нечкә күңлегездән
Төрле-төрле уйлар кичәме?
Бу бер бала түгел, болар меңләп,
Ачлык белән шулай булганнар;
Кырау төшеп сулган гөлләр кебек,
Саргаешып нинди сулганнар?!
Шушы гөлләр хәзер саргаешып,
Зар җылашып сулып бетәләр;
Соңгы сулышларын алган чакта,
Сездән изге ярдәм көтәләр.
Таш күңелләр йомшап, яңгыр булып
Ява торган вакыт — бу зур эш;
Ярдәм кулын сузу ушбу көндә
Ваҗиб1 кына түгел, фарыз эш...
Ваҗиб — үтәргә тиешле, кирәкле.
Арзу итә — тели.
Дүнмәде — мәтәлеп төшмәде.